بررسی میزان تأثیر حکمت اشراق در پیدایش فضاهای معماری مسجد جامع عباسی اصفهان

Study the effect of illumination wisdom on the emersion of the architectural spaces of the Abbasi Mosque of Isfahan

نویسندگان :

حسین شموسی¹، بهزاد وثیق²، محمدعلی کاظم زاده رائف³،
موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی خوزستان(مسئول)¹، عضو هیئت علمی دانشگاه جندی شاپور دزفول²، موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی خوزستان³
تعداد صفحات : 16
چکیده :

نقش مایه های مفاهیم حکمت اشراق در بناهای عبادی معماری دوران صفویه، قابل بررسی اند.. اهمیت ورزیدن به عنصر نور در فضاهای مساجد این دوران به همراه نقوش و نگاره های نمادین با تأکید بر جایگاه رنگ و نور را می توان از نشانه های اصیل متأثر از تفکرات حکمی شیخ اشراق دانست. چنانچه در آثار به جا مانده از دوران معماری اسلامی ایران، نقش نور و تجلی آن در فضاهای عبادی به این میزان قابل تأمل و نمایان نبوده است. از این رو در این نوشتار سعی شده با بررسی مبانی نظری حکمت اشراق و جایگاه نور در آن، در کنار پرداختن به مفاهیم کالبدی معماری در مسجد جامع عباسی اصفهان ، میزان تأثیر حکمت اشراق در خلق فضاهای معماری عبادی در دوره صفویه مورد واکاوی قرار گیرد. روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی و مورد کاوی با مراجعه به اسناد و منابع کتابخانه ای بوده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که تناظر در مبانی نظری اندیشه سهروردی در حکمت نور و عناصر کالبدی هندسی مسجد جامع عباسی اصفهان، به میزانی قابل تأمل می باشد. که گویی معمار و هنرمندان بناهای عبادی این دوران، بخشی از مفاهیم طرح را بر پایه مفاهیم اساسی حکمت اشراق تعریف نموده اند.

چکیده انگلیسی :

The role of the concepts of illumination wisdom in the religious buildings of the Safavid era architecture can be examined. The importance of the element of light in the spaces of the mosques of this era, along with the symbolic motifs and pictures emphasizing the place of color and light, can be considered as one of the original signs influenced by Sheikh's ruling thoughts. as in the works left from the era of Islamic architecture in Iran, the role of light and its manifestation in worship spaces has not been reflected and visible to this extent. therefore, in this article, by examining the theoretical foundations of illumination wisdom and the place of light in it, in addition to addressing the physical concepts of architecture in the Abbasi Grand mosque of Isfahan, the extent of the influence of illumination wisdom in the creation of devotional architectural spaces in the Safavid period has been analyzed. the research method was descriptive, analytical and case study by referring to documents and library sources. the results of the research show that the correspondence between the theoretical foundations of Suhrawardi’s thought in the wisdom of light and the physical geometrical elements of the Abbasi Gran mosque in Isfahan is remarkable. it is as if the architects and artists of the religious buildings of this era have defined part of the design concepts based on the basic concepts of illumination wisdom.

موضوع : مقاله علمی پژوهشی - فرهنگ و هنر اسلامی(پژوهش در فرهنگ و هنر، هنر اسلامی، فلسفه هنر
کلمات کلیدی : حکمت اشراق، معماری اسلامی ایران، نور در معماری، مسجد جامع عباسی اصفهان
کلمات کلیدی انگلیسی: illumination wisdom, Islamic architecture of Iran, light in architecture, Abbasi Mosque of Isfahan
مراجع :
1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین،1393، شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی، انتشارات موسسه حکمت، چاپ یازدهم. 2. استادی، کاظم و سروریان، حمیدرضا، 1390، هستی شناسی رنگ بر مبنای تفکر فلسفه اسلامی، دوفصلنامه هستی شناختی، سال هشتم، شماره 15، صفحات 137 - 161 3. اردلان، نادر و بختیار، لاله، 1394، حس وحدت؛ نقش سنت در معماری ایرانی، ترجمه: جلیل، ونداد، انتشارات علم معمار، چاپ پنجم 4. بلالی اسکویی، آزیتا و زارعی، سحر و حیدری ترکمانی، یمنا، الگوهای ترکیب اندام های بنیادین معماری مساجد شهر اصفهان در دوره صفوی، نشریه علمی معماری اقلیم گرم و خشک، سال هشتم، شماره یازدهم، 1399 5. بلخاری قهی، حسن، 1394، قدر نظریه هنر وزیبایی در تمدن اسلامی، انتشارات سوره مهر، چاپ اول. 6. حاجیها، عباس،1394، رویکردی به مهم ترین سرچشمه ها و بنیادهای موثر بر حکمت اشراق، نشریه معارف عقلی، شماره 31، صفحات 7 - 34 7. حسینی، سید بهشید، اطمینان، لیلا، پناهی، سیامک،1399، بررسی تطبیقی حکمت اشراق در معماری مساجد دوره صفویه و معاصر، فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره 39، صفحات 28-56 8. خورسندی کوهانستانی، احسان اله، قاراخانی، علیرضا، (؟)، مفهوم شناسی تزئینات، مصالح، نمادها و سمبل ها مورد استفاده در معماری ایرانی- اسلامی، کنفرانس پژوهش های معماری و شهرسازی اسلامی و تاریخی ایران. 9. شاه پسندزاده، بابک؛ 1399، جایگاه نشانه‎شناختی حکمت اشراق در وحدت کالبدی مسجد (نمونه موردی؛ مسجد امام اصفهان)، پژوهشنامه‎ی تمدن ایرانی، سال سوم، شماره‎ی پنجم، صفحات 99ـ130. 10. گودرزی، فاطمه و شریف، حمیدرضا،1397، نگاهی تحلیلی- تطبیقی به معماری و موسیقی ایرانی بر مبنای مفاهیم حکمت سهروردی، فصلنامه علمی- پژوهشی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال نهم، شماره 30، صفحات 123-148 11. لوشر، مارکس، 1392، روانشناسی رنگ، ترجمه؛ ابی زاده، ویدا، انتشارات درسا، چاپ بیست و نهم. 12. فلامکی، منصور، 1391، شکل گیری معماری در تجارب ایران و غرب، انتشارات نشر فضا، چاپ سوم 13. فلامکی، محمد منصور، 1374، نوآوری های معمارانه صفوی، دگرگونی برای ماندگاری ارزش ها و مفهوم ها در معماری ایران، مجموعه مقالات کنگره معماری و شهرسازی ایران، ارگ بم، کرمان، ترهان، سازمان میراث فرهنگی کشور. 14. محمدی وایقانی، کاظم،1385، سهروردی دانای حکمت باستان، موسسه فرهنگی و انتشاراتی پازینه، چاپ اول 15. ویتگنشتاین، لودویگ،1384، درباره رنگ ها، ترجمه؛ گلستان، لیلی، انتشارات نشر مرکز، چاپ چهارم. 16. ویلز، پاولین،1392 ،رنگ درمانی، ترجمه؛ فرجی، مرجان، انتشارات درسا، چاپ نهم. 16. Aghaeimehr M. Msc, Mirhasheminasab Astane S.S. MSc, Daneshjoo Kh Phd, Khayat Zanjani M, MA , 2018, Comparison of light effects in Sohrevardi’s Opinion and Sfavid Architecture, TMU, Naghshejahan-Basic studies and new Technologies of Architecture and Planing. 123-131 17. Sadeghi habibad, Ali; Mataracchi, Pietro, 2022, Prioritizing the effect of “Light” in the religious places and environments with an emphasis on the sense of spirituality, Ain Shams Engineering Journal, NO 13. 18. Isa Kakroodi. Negar; Behbood, Elham; 2014, The Spirit of time and lighting in Religious spaces case study: Sheikh Lotf Allah Mosque in Isfahan, Iran; J. Apple. Environ. Biol. Sci.

---

تعداد بازدید از مقاله : 337
تعداد دانلود فایل : 75